درمان ریشه دندان که به آن درمان اندودنتیکس (Endodontic Treatment) نیز می گویند، عملی است که برای ترمیم ریشه ی داخل دندان استفاده می شود. این کار شامل ایجاد یک حفره در دندان و برداشتن قسمت مرکزی و نرم آن است، که به پالپ دندان (Dental Pulp) معروف است.
پالپ دندان از بافت همبند، اعصاب و رگ های خونی تشکیل شده و تا ریشه های دندان گسترش می یابد.
پس از برداشتن پالپ، جای آن با مواد مخصوصی پر شده و مهر و موم می شود. در صورت لزوم ممکن است تاج یا سطح رویی دندان که برای جویدن استفاده می شود نیز جایگزین شود. دندانپزشک تعیین می کند که آیا ساختار از دست رفته دندان قابل ترمیم است یا خیر.
درمان ریشه دندان یک روش دندانپزشکی است که شامل از بین بردن بخش نرم دندان، به نام پالپ است. پالپ از اعصاب، بافت همبند و رگ های خونی ساخته شده است كه به رشد دندان كمك می كند.
در بیشتر موارد، یک دندانپزشک عمومی یا متخصص اندودنتیست، درمان ریشه دندان را تحت عمل بی حسی موضعی انجام می دهد.
درمان ریشه دندان اغلب در دو مرحله انجام می شود اما گاهی اوقات و با توجه به شرایط ممکن است یک جلسه دیگر به دوره درمان ریشه دندان افزوده شود.
به منظور آشنایی با کلیه مراحل عصب کشی دندان یا درمان ریشه دندان در ادامه نوشتار با ما همراه باشید.
چه زمانی به درمان کانال ریشه دندان نیاز است؟
درمان ریشه دندان یا عصب کشی دندان زمانی انجام می شود که بخش داخلی یک دندان که به پالپ معروف است آسیب دیده باشد یا دچار التهاب یا عفونت شود. تاج دندان بخشی از دندان می باشد که در بالای لثه خود مشاهده می کنید حتی اگر پالپ دندان از بین رفته باشد، می تواند دست نخورده باقی بماند.
درمان کانال ریشه می تواند دندانی که به طرز بدی عفونی شده و یا آسیب دیده را نجات دهد. ممکن است دندان در اثر پوسیدگی، اقدامات مکرر دندانپزشکی، ساییدگی، پارگی (در قسمت لثه)، بیماری لثه، ترک خوردگی یا آسیب به دندان دچار عفونت یا آسیب شده باشد. هنگامی که پالپ دندان آسیب می بیند، باکتری ها می توانند در داخل دندان تکثیر شوند. این امر می تواند منجر به عفونت یا آبسه (یک توده چرک است که در انتهای ریشه دندان ایجاد می شود) در فرد شود.
درد زمانی احساس می شود که التهاب باعث تورم می شود و پالپ و اعصاب دندان درگیر می شوند. در صورت عدم درمان، آسیب جبران ناپذیری به پالپ آن دندان وارد می شود. هنگامی که پالپ می میرد، در ابتدا درد کاهش می یابد، اما اغلب مواقع به عنوان یک عفونت دردناک حاد باز می گردد.
حفظ دندان طبیعی فرد در صورت امکان، اولین اولویت دندانپزشک شما خواهد بود. مسلماً دندان های طبیعی برای جویدن بهتر از دندان مصنوعی عمل می کنند. از دست دادن دندان می تواند منجر به مشکلات دیگری در دهان شود. درمان ریشه اغلب بهترین راه برای نجات دندان طبیعی و پیشگیری از تخریب و پوسیدگی هر چه بیشتر دندان است.
چه چیز باعث آسیب پالپ دندان مى شود؟
علل عمده صدمه به پالپ عبارتند از:
- پوسیدگی عمیق و درمان نشده دندان
- انجام چندین روش دندانپزشکی روی همان دندان
- وجود ترک بر روی دندان
- وارد شدن آسیب به دندان (ممکن است در صورت ضربه به دهان به دندان صدمه وارد شود)
چه علائمی به ما نشان می دهند که ممکن است نیاز به درمان ریشه دندان داشته باشیم؟
گاهی اوقات هیچ علامتی وجود ندارد که نشان دهد دندان فردی نیاز به درمان ریشه دارد. اما در برخی موارد نیز فرد با علائمی مواجه می شود که می تواند نشانه ای برای لزوم درمان ریشه ی دندان در فرد باشد، علائمی از قبیل:
- دندان درد شدید هنگام گاز گرفتن یا جویدن
- تحریک پذیری در معرض سرما یا گرما که پس از برطرف شدن گرما یا سرما نیز ادامه می یابد
- تیره شدن سطح دندان
- لثه های متورم و حساس
- وجود چرک در اطراف دندان عفونی
- تورم صورت یا گردن
- شل یا لق شدن دندان
درمان کانال ریشه دندان
هنگامی که دندان دچار پوسیدگی یا آسیب می شود باکتری ها می توانند از این حفره های کوچک ایجاد شده بر روی عاج برای ورود به پالپ استفاده کنند، آن را آلوده کرده و باعث درد شوند.
بهترین راه برای تسکین این حالت و توقف این فرآیند قبل از اینکه منجر به آبسه شود، برداشتن قسمت آلوده پالپ است.
این دقیقاً همان چیزی است که به عنوان درمان ریشه دندان شناخته می شود.
در طول درمان ریشه دندان چه اتفاقی می افتد؟
درمان ریشه دندان معمولا در مطب دندانپزشکی انجام می شود. هنگامی که فرد برای درمان ریشه دندان خود به دندانپزشکی با علائم درد در دندان، تورم و احساس گرما در لثه ها مراجعه می کند. دندانپزشک دندان دردناک را معاینه کرده و از اشعه X برای تأیید تشخیص استفاده می کند. در ابتدا از دندان های بیمار تصویر رادیوگرافی تهیه می شود تا شکل کانال ریشه دندان بیمار را ببیند و تعیین کند که آیا در استخوان اطراف دندان آسیب دیده عفونتی وجود دارد یا خیر.. پس از تشخیص آسیب دیدگی دندان یک تکنسین به بیمار کمک می کند تا بر روی یک صندلی قرار بگیرد تا پزشک درمان را شروع کند.
بیشتر بخوانید: تفاوت بین پالپوتومی یا پالپکتومی چیست؟
دندانپزشک قبل از شروع کار، از بی حسی موضعی برای بی حس کردن ناحیه اطراف دندان شما استفاده می کند. هر دندان بین 1 تا 4 کانال دارد. همه کانال ها تخلیه، تمیز و ضد عفونی می شوند.
درمان ریشه ممکن است در یک جلسه تمام شود و یا دندانپزشک ممکن است پیش از پر کردن کانال ها با یک پرکننده استریل، طی چند جلسه این کانال ها را تمیز کرده و آن ها را برای درمان نهایی آماده کند. در فاصله بین این جلسات دندان را با یک پرکننده ی موقت پانسمان می کند .
هنگامی که درمان ریشه به پایان برسد، فضای داخل کانال با ماده ای به نام گوتا پرکا (Gutta Percha) پر می شود.
بعد از اتمام رمان ریشه دندان ترمیم و در صورت نیاز روکش می شود.
در ادامه درمان ریشه دندان به صورت دقیق تر توضیح داده خواهد شد:
- مرحله اول درمان ریشه دندان: بی حسی
- مرحله دوم: برداشتن پالپ آسیب دیده دندان
- مرحله سوم: آنتی بیوتیک ها
- مرحله چهارم: پر کردن موقتی دندان
دندانپزشک مقدار کمی از داروهای بی حسی را به لثه های بیمار در نزدیکی دندان آسیب دیده تزریق می کند. ممکن است کمی احساس احساس سوزش در ناحیه تزریق حس شود، اما به سرعت برطرف می شود. بیمار در طول فرآیند درمان بهوش است، اما ماده بی حسی باعث می شود هیچ گونه دردی حس نکند.
زمانی که دندان بی حس می شود، متخصص اندودنتیست یا دندانپزشک عمومی در قسمت بالای دندان یک شکاف کوچک ایجاد می کند. تا پالپ آسیب دیده دندان در معرض دید قرار گیرد، دندانپزشک با استفاده از ابزارهای ویژه ای به دقت آنها را خارج می کند. دندانپزشک حین پاک کردن تمام مسیرها (کانال ها) در دندان بسیار مراقب خواهند بود.
پس از برداشتن پالپ آسیب دیده دندان، دندانپزشک ممکن است منطقه را با یک آنتی بیوتیک موضعی پوشش داده تا اطمینان حاصل شود که عفونت از بین رفته است و از عفونت مجدد جلوگیری می کند. پس از تمیز کردن و ضد عفونی شدن کانال ها، دندانپزشک دندان را با ماده ای به نام گوتا پرکا پر می کند. همچنین ممکن است آنتی بیوتیک های خوراکی برای بیمار تجویز کند.
دندانپزشک با یک ماده نرم به طور موقتی، شکاف کوچکی که در قسمت بالای دندان ایجاد کرده می بندد. این کار به جلوگیری از آسیب دیدن کانال های دندان کمک می کند.
چرا عصب کشی و درمان ریشه طی دو مرحله انجام می شود؟
معمولا پس از عصب کشی دندان زمانی که بیماران برای جلسه دوم برای ادامه فرآیند عصب کشی و پر کردن تاج دندان مراجعه می کنند سوال متداولی که از پزشک خود مپرسند این است که آیا در جلسه اول عصب کشی انجام نشده است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که عصب کشی دندان معمولا در دو مرحله انجام می شود.
در جلسه اولی که بیمار با درد دندان به دندانپزشکی مراجعه می کند به دلیل التهاب و عفونتی که در دندان وجود دارد معمولا در ابتدا خارج سازی عصب آلوده دندان خارج سازی می شود و عصب از داخل کانال دندان بعد از باز کردن قسمت تاجی خارج می شود. معمولا در جلسه دوم است که مقداری التهاب دندان کاهش پیدا می کند و می توان در آن جلسه ادامه روند عصب کشی را انجام داد. در جلسه دوم بعد از پاک سازی کامل کانال دندان، از گوتا پرکا استفاده می شود و با استفاده از این ماده این ناحیه مهر و موم و پر می شود.
بیشتر بخوانید: اینله و آنله دندان چیست؟
بنابراین اگر دندانپزشک به بیمار می گوید ادامه عصب کشی در جلسه دوم انجام می شود منظور قسمت دوم عصب کشی است. عصب در جلسه اول خارج شده اما هنوز روند عصب کشی کامل نشده است و تاج دندان پر نشده است. حال ممکن است در جلسه دوم تاج دندان پر شود یا ممکن است پزشک صلاح بداند تاج دندان را در جلسه دیگر پر کند.
پس از درمان ریشه دندان چه انتظاری می توان داشت؟
پس از درمان ریشه دندان، ممکن است آنتی بیوتیک ها برای درمان یا جلوگیری از عفونت تجویز شوند. اطمینان حاصل کنید که دستورالعمل های دندانپزشک خود را با دقت دنبال کنید. عوارض بعد از درمان حداقل است، چند روز و گاهی تا یک هفته طول می کشد. طبیعی است که پس از درمان کمی ناراحتی از جمله درد جزئی ایجاد شود که با داروهای بدون نسخه قابل کنترل است.
- هنگامی که اثر داروی بی حسی در دندان و لثه از بین رفت ممکن است کمی احساس درد کنید.
- لثه های شما ممکن است متورم شود.
- در بیشتر موارد این علائم با داروهای بدون نسخه درد مانند استامینوفن یا ایبوپروفن درمان خواهد شد. اما در صورت درد شدید بیش از چند روز، بهتر است با دندانپزشک خود تماس بگیرید.
- روز بعد از عمل می توانید روال عادی خود را از سر بگیرید. تا دندان به طور کامل پر نشده از جویدن مواد خوراکی بر روی دندان عصب کشی شده خودداری کنید.
- چند روز بعد دندانپزشک، دندان ها را به وسیله اشعه ایکس معاینه می کند تا مطمئن شود عفونت دندان به طور کامل از بین رفته باشد سپس اقدام به انجام مرحله دوم عصب کشی دندان می کند.
- اگر تمایل داشته باشید، دندانپزشک زیبایی یک تاج دائمی بر روی دندان قرار می دهد. تاج همان روکش هایی است که از پرسلن یا طلا ساخته می شود.
- ممکن است چندین هفته طول بکشد تا در مورد احساس دندان بعد از عمل عادت کنید. این طبیعی است و هیچ دلیلی برای نگرانی نیست.
جلوگیری از پوسیدگی دندان
رعایت بهداشت دهان و دندان یکی از مهم ترین اقداماتی است که جهت جلوگیری از پوسیدگی عمیقی دندان می توان انجام داد. به یاد داشته باشید که دوبار در روز مسواک بزنید تا دندان ها هرگونه لکه و مواد غذایی پاک شود و پلاک ایجاد شده روی دندان برداشته شود. یکبار در روز نخ دندان بکشید تا بین دندان ها کاملا تمیز شود. مراجعه به بهترین دندانپزشک و معاینه دندان ها هر 3-6 ماه یکبار نیز به داشتن دندان های سالم کمک زیادی می کند.
عوارض درمان ریشه دندان
معمولا درمان ریشه دندان به منظور نجات دندان ها انجام می شود. با این حال، گاهی اوقات آسیب بیش از حد عمیق است یا مینا دندان برای تحمل این روش بسیار ضعیف است. این عوامل می تواند منجر به از بین رفتن دندان شود.
اگر برخی از مواد آلوده در دندان باقی مانده باشد یا اینکه آنتی بیوتی که مؤثر نباشند، خطر ایجاد آبسه در ریشه دندان وجود دارد.
بعد از درمان ریشه دندان چه اتفاقی می افتد؟
درمان ریشه دندان یک روش ترمیمی محسوب می شود. اکثر افرادی که تحت این عمل قرار می گیرند، می توانند تا آخر عمر از نتایج مثبت آن برخوردار شوند. با این وجود، ماندگاری نتایج به مراقبت از شما از دندان بستگی دارد. دندان ترمیم شده نیز مانند بقیه دندان ها نیاز به مسواک زدن و نخ دندان دارد.
منبع:
https://www.healthdirect.gov.au/root-canal-treatment